Οι (απίστευτες) επιπτώσεις της καπιταλιστικής κρίσης στην ελληνική κοινωνία

«Εικόνες κατοχής», «εικόνες από άλλη εποχή», «πρωτόγνωρα φαινόμενα», είναι μερικές από τις εκφράσεις που χρησιμοποιούν τα ΜΜΕ αλλά και οι εργαζόμενοι για να περιγράψουν την κατάσταση που βιώνει σήμερα η ελληνική κοινωνία. Μια κατάσταση που είναι απότοκη της καπιταλιστικής κρίσης αλλά και του ιδιαίτερου τρόπου που αυτή εκδηλώνεται στην Ελλάδα.
Στο παρόν άρθρο θα επιχειρήσουμε να παραθέσουμε στοιχεία και γεγονότα που όντως μερικά από αυτά αρχίζουν και διαμορφώνουν μιαν εικόνα από άλλες εποχές.
Α. Οι επιπτώσεις στα εργασιακά
Τρία είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που έχουν προκύψει από την επίθεση ευρωπαϊκού κι ελληνικού κεφαλαίου στα εργασιακά ζητήματα: η ανεργία που έφτασε σε επίπεδα χωρίς προηγούμενο, η διάλυση των εργασιακών σχέσεων με τη θέσπιση των επιχειρησιακών συμβάσεων και η καταβαράθρωση του εργατικού εισοδήματος.
Στο 18,2% «εκτινάχθηκε» τον Οκτώβριο του 2011, το ποσοστό της ανεργίας στη χώρα, με περίπου 220.000 άτομα να προστίθενται σε μόλις ένα έτος στο «μαύρο κατάλογο» των ανέργων, ο οποίος πλέον αριθμεί πάνω από 900.000 άτομα (κατά άλλους υπολογισμούς το ποσοστό ανεργίας βρίσκεται στο 19,3%). Ιδιαίτερα δυσοίωνα είναι τα μηνύματα για τους νέους, στους οποίους σχεδόν ένας στους δύο είναι άνεργος. Επίσης, είναι χαρακτηριστικό το γεγονός της «εκτόξευσης» των ποσοστών της ανεργίας στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Πρέπει να σημειώσουμε πως τα ανεπίσημα νούμερα που αφορούν στην ανεργία είναι σίγουρα πολύ μεγαλύτερα από τα παραπάνω, αφού στον αριθμό των ανέργων δεν υπολογίζονται (ή αν υπολογίζονται δε γνωρίζουμε με πόση ακρίβεια γίνεται αυτό): α) οι ιδιοκτήτες μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, που κάτω από το βάρος της κρίσης κλείνουν τις επιχειρήσεις τους, β) οι εργαζόμενοι που έχασαν τη δουλειά τους αλλά δεν ήταν ασφαλισμένοι οπότε δεν μπορούν να φανούν στις λίστες του ΟΑΕΔ, γ) οι εργαζόμενοι που παραμένουν άνεργοι αλλά έχει παρέλθει ο χρόνος κατά τον οποίο προβλέπεται η λήψη του επιδόματος ανεργίας, δ) οι νέοι που αναζητούν για πρώτη φορά δουλειά, ε) όσοι απολύονται αλλά δεν έχουν την κατάλληλη προϋπηρεσία προκειμένου να λάβουν το επίδομα του ΟΑΕΔ και στ) όλοι όσοι είναι ημιάνεργοι.
Όσον αφορά στις συμβάσεις, με βάση το σχετικό νόμο που έχει ψηφιστεί, προβλέπεται ότι σε επίπεδο επιχείρησης θα γίνεται «διακανονισμός» μεταξύ εργοδότη και εργαζομένων για το ύψος των μισθών, για τα ωράρια ακόμη και για τον αριθμό των θέσεων εργασίας. Επιπλέον καταργείται το δικαίωμα προσφυγής στη Διαιτησία για τους όρους εργασίας. Ο Οργανισμός Μεσολάβησης και Διαιτησίας θα μπορεί, δηλαδή, να εκδίδει αποφάσεις (σε περίπτωση διαφωνίας σωματείου και εργοδότη) μόνο για τους μισθούς.
Έτσι, εφόσον οι διαπραγματεύσεις για τους όρους εργασίας (ωράρια, παροχές, κανονισμούς εργασίας, βάρδιες κ.ά.) «ναυαγήσουν», τον τελικό λόγο θα έχει ο εργοδότης και οι όροι θα επιβάλλονται μονομερώς σε ατομικό επίπεδο.
Ο νέος νόμος ενισχύει το διευθυντικό δικαίωμα στη διαχείριση του προσωπικού και μειώνει το κόστος των αποζημιώσεων λόγω απόλυσης. Επίσης «ανοίγει» παράθυρο για την εφαρμογή διαφορετικών μισθών σε κάθε επιχείρηση μέσω των ειδικών επιχειρησιακών συμβάσεων . Παράλληλα, οι μισθοί στο δημόσιο έχουν υποστεί άνευ προηγουμένου περικοπές. Στα σχολεία για παράδειγμα ο πρωτοδιοριζόμενος εκπαιδευτικός λαμβάνει 660 ευρώ, ενώ σε σωρεία περιπτώσεων ο μισθός δεν υπερβαίνει τα 400 ευρώ!!!
Το 2009 ο κατώτατος μισθός σε πραγματικούς όρους υπερέβαινε οριακά τα επίπεδα του έτους 1984, πράγμα που σημαίνει ότι οι αυξήσεις αυτές επέτρεψαν απλά και μόνο να καλυφθούν οι απώλειες που υπέστη η αγοραστική δύναμη του κατώτατου μισθού από τον πληθωρισμό στο σύνολο της εξεταζόμενης περιόδου, ενώ σημαίνει ταυτόχρονα ότι στη διάρκεια όλων αυτών των ετών, οι αμειβόμενοι με τις κατώτατες αποδοχές δεν επωφελήθηκαν από την όποια αύξηση της παραγωγικότητας .
Αν τώρα στα παραπάνω προσθέσουμε τον πληθωρισμό, τα συνεχόμενα χαράτσια, την αλλαγή φορολογικής κλίμακας, τις παρανομίες των εργοδοτών , τις περικοπές σε υγεία, παιδεία και κοινωνική ασφάλιση που οδηγούν στον ιδιωτικό τομέα (τουλάχιστον ένα κόσμο που ακόμη έστω και δύσκολα μπορεί να το κάνει αυτό), τότε η πραγματική μείωση των εισοδημάτων των εργαζομένων είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή που φαίνεται.

Β. Οι επιπτώσεις στην κατανάλωση
«Γροθιά στο στομάχι» ήταν οι εικόνες που παρακολούθησαν οι Αθηναίοι πριν από λίγες ημέρες στο Σύνταγμα, όπου αγρότες Βοιωτοί αποφάσισαν να προσφέρουν δωρεάν τα προϊόντα τους, οπότε και δημιουργήθηκαν τεράστιες «ουρές» ανθρώπων για να προμηθευτούν τα προσφερόμενα προϊόντα. Αυτή είναι μόνο μια εικόνα και μάλιστα όχι η πιο σοκαριστική, αφού πυκνώνουν οι άνθρωποι που αναζητούν τροφή στους κάδους σκουπιδιών.
Τη μεγαλύτερη μείωση στην κατανάλωση εμφανίζει ο κλάδος της ένδυσης-υπόδησης με πτώση 37,7%, και έπονται ο κλάδος των επίπλων και του οικιακού εξοπλισμού με 30,2%, τα φάρμακα-καλλυντικά με πτώση 23,8%, τα βιβλία-χαρτικά με 16,5% και τα τρόφιμα-ποτά με 7,3%. Ειδικά για το λάδι απογοητευτικά είναι τα συμπεράσματα που προκύπτουν από μελέτη της Διεύθυνσης Οικονομικών Μελετών της ICAP Group. Σύμφωνα με αυτά η οικονομική κρίση έχει οδηγήσει στον περιορισμό της εγχώριας κατανάλωσης ελαιολάδου. Σύμφωνα με την προαναφερθείσα μελέτη, το 2009/10 η εγχώρια παραγωγή ελαιολάδου υποχώρησε κατά 4,3% σε σχέση με την προηγούμενη ελαιοκομική περίοδο.
Στο 2,46 % διαμορφώνεται η πτώση στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στο δεκάμηνο Ιανουαρίου - Οκτωβρίου σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2010, σύμφωνα με τα στοιχεία του Διαχειριστή του Συστήματος Ηλεκτρικής Ενέργειας.
Η πτώση στη ζήτηση προέρχεται αποκλειστικά από το δίκτυο διανομής, δηλαδή τα νοικοκυριά και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που περιόρισαν την κατανάλωση κατά 3,2 % σε σχέση με πέρυσι.
Πάνω από 30% έχει μειωθεί η κατανάλωση καυσίμων στα πρατήρια βενζίνης από την αρχή του χρόνου, ενώ για αυτό το λόγο έχουν βάλει λουκέτο 500-600 πρατήρια (περισσότερα από 60 στην Αττική) και άλλα 1.000 υπολειτουργούν (δηλαδή λειτουργούν 2-3 ημέρες την εβδομάδα) και βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο.
Στην αγορά ακινήτων η κατάσταση είναι τραγική: υπάρχει ένα σημαντικό απόθεμα απούλητων σπιτιών που σταθεροποιήθηκε το 2010 και το 2011 στα επίπεδα των 150-180 χιλιάδων μονάδων.
Στην αγορά αυτοκινήτων οι συνέπειες ήταν ήδη σοβαρές από το 2009 όπου παρουσιάστηκε πτώση πωλήσεων κατά 40% σε σχέση με το 2008. Παράλληλα
σύμφωνα με εκτιμήσεις των εφοριακών, φέτος αναμένεται να αποσυρθούν από την κυκλοφορία πάνω από 250.000 οχήματα.
Το πιο τραγικό σύμπτωμα από την πτώση της κατανάλωσης είναι τα περιστατικά λιποθυμίας μαθητών δημοτικού εξαιτίας του υποσιτισμού τους.

Γ. Άλλες επιπτώσεις στην οικονομία
Μια από τις σοβαρότερες επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία λόγω κρίσης, είναι τα ρεύματα μετανάστευσης που είναι πλέον διακριτά και τείνουν να γίνουν ισχυρά. Οιι σημερινοί Έλληνες μετανάστες δεν είναι το ανειδίκευτο εργατικό δυναμικό των δεκαετιών του 1950 και 1960, αλλά πρόκειται για επιστήμονες με «βαρείς», συχνά, τίτλους σπουδών. Αυτό σημαίνει πρακτικά μια ανυπολόγιστη ζημιά για την ελληνική οικονομία που χάνει πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό, απολύτως απαραίτητο για την όποια μελλοντική ανασυγκρότηση της χώρας. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά πως το 2010 μετανάστευσαν προς τη Γερμανία 4120 Έλληνες, ενώ το 2011 το αντίστοιχο νούμερο ήταν 8890, σημειώνοντας έτσι αύξηση της τάξης του 84%. Το Νοέμβριο του 2011 οι αιτήσεις για εύρεση δουλειάς στο εξωτερικό ήταν 89.300, σημειώνοντας αύξηση 100% σε σχέση με την περσινή χρονιά. Το ποσοστό, μάλιστα, των γιατρών που κάνουν μαθήματα γερμανικών αυξήθηκε κατά 500%! Στην Αυστραλία μετανάστευσαν μέσα στο 2011, περίπου 2.500 άτομα ενώ εκδήλωσαν ενδιαφέρον άλλα 40.000 .
Σοβαρότατες είναι και οι παρενέργειες στις επιχειρήσεις. Πιο συγκεκριμένα, στις αρχές του 2011, το 80% των επιχειρήσεων είχε καταγράψει μείωση του κύκλου εργασιών του. Ανάλογα είναι και τα ευρήματα της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, σύμφωνα με τα οποία ο κύκλος εργασιών στο λιανικό εμπόριο μειώθηκε, από το Μάρτιο 2010 έως το Μάρτιο 2011 κατά 13,2%.
Αξίζει να επισημανθεί ότι στην Αττική συνολικά, το ποσοστό των καταστημάτων που κλείνουν ανέρχεται στο 20,6% του συνόλου των καταστημάτων, ενώ το καλοκαίρι του 2010 το ανάλογο ποσοστό ήταν 14,8%. Ειδικά για την Αθήνα (κέντρο) το ποσοστό των κλειστών καταστημάτων ανέρχεται σε 23,4% των υπαρχόντων καταστημάτων (πριν ένα χρόνο το ποσοστό ήταν 17,1%) και για τον Πειραιά το ποσοστό ανέρχεται σε 16,2% από 11% πριν ένα χρόνο.
Η γενική διαπίστωση είναι ότι ο ρυθμός των επιχειρήσεων που κλείνουν, σε πανελλήνια κλίμακα, ξεπερνά τις 4.000 μηνιαίως .

Δ. Κοινωνικές επιπτώσεις
Είναι γνωστό πως η εγκληματική δραστηριότητα ανθεί όπου υπάρχει φτώχια και ότι είναι ένας τρόπος επιβίωσης για τα πιο εξαθλιωμένα και καθυστερημένα συνειδησιακά τμήματα του πληθυσμού. Η Ελλάδα δεν ξέφυγε από αυτό τον κανόνα: συγκεκριμένα, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Γενικής Αστυνομικής Διεύθυνσης Αθηνών (ΓΑΔΑ), μέχρι το τέλος του 2010 καταγράφηκε 45,45 % αύξηση στις ανθρωποκτονίες και 58,5 % αύξηση ληστειών σε σχέση με το 2009.
Ψυχολόγοι και ψυχίατροι διαπιστώνουν πως μεσούσης της κρίσης έχει αυξηθεί η χρήση ψυχοφαρμάκων και εξαρτησιογόνων ουσιών σημαντικά. Στις παραγωγικές ηλικίες 36-50, το ποσοστό που βρίσκεται στο όριο της κατάθλιψης φτάνει το 70% (!!!), ενώ οι αυτοκτονίες αυξήθηκαν κατά 40% μέσα στο 2011!
Σε σχετική έρευνα η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό φτώχιας στην ΕΕ με το ποσοστό αυτό να φτάνει στο 20,1%, ενώ στο κατώφλι της φτώχιας βρίσκεται το 24,7%! Στην ίδια έρευνα διαπιστώνεται ότι το υψηλότερο ποσοστό στις χώρες της Ε.Ε των 27, παρουσιάζει η Ελλάδα και όσον αφορά στην υλική αποστέρηση, ενώ στο 11,2% βρίσκεται και το ποσοστό ακραίας υλικής αποστέρησης . Οι άστεγοι φτάνουν πλέον τις 20.000, ενώ τα συσσίτια πυκνώνουν ακόμη και στις λεγόμενες καλές περιοχές όπως η Πεντέλη. Στο συσσίτιο του Δήμου Αθηναίων κάθε μέρα σιτίζονται περί τους 1.200 ανθρώπους.
Η πιο τραγική συνέπεια, ίσως, είναι η περίπτωση εξαθλιωμένων οικονομικά γονιών που αδυνατώντας να μεγαλώσουν τα παιδιά τους τα παραδίδουν σε ιδρύματα.

Ε. Για το ζήτημα της εθνικής ανεξαρτησίας
Η Ελλάδα από την ημέρα σύστασης του ελληνικού κράτους, υπήρξε εξαρτημένη οικονομικά και πολιτικά. Απόδειξη ήταν τα δάνεια που κατά καιρούς δόθηκαν που στραγγάλισαν την ελληνική οικονομία, η ύπαρξη αμερικανικών βάσεων στο έδαφος της Ελλάδας, η ανυπαρξία βαριάς βιομηχανίας, το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο της Ελλάδας από την ημέρα ένταξής της στην ΕΟΚ κ.λπ.
Σήμερα η εθνική ανεξαρτησία βάλλεται εκ νέου. Για την ακρίβεια συρρικνώνεται. Η επιβολή του μνημονίου έχει υποθηκεύσει το δημόσιο πλούτο της Ελλάδας. Μεγάλες πολυεθνικές εποφθαλμιούν τα ενεργειακά κοιτάσματα της Ελλάδας. Ανθύπατοι-επίτροποι περιφέρονται στην Ελλάδα, ελέγχοντας τα υπουργεία και τους κυβερνώντες. Οι όροι δανεισμού της Ελλάδας υπάγονται στο αγγλικό δίκαιο. Αυτά είναι μερικά από τα στοιχεία που δείχνουν πως διαμορφώνεται μια πολιτική πραγματικότητα με στοιχεία από το παρελθόν αλλά και νέες ποιοτικές καταστάσεις.

ΣΤ. Επιπτώσεις στη συνείδηση
Οποιαδήποτε σοβαρή αλλαγή που λαμβάνει χώρα στις υλικές συνθήκες, δεν μπορεί παρά να αντανακλαστεί στη συνείδηση. Ο τρόπος που γίνεται αυτή η επίδραση είναι συχνά πολύπλοκος και αποτελεί μια αντιφατική διαδικασία.
Στην Ελλάδα σήμερα υπάρχουν σοβαρές αλλαγές στη συνείδηση της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων. Στην παρούσα φάση θυμός, οργή, φόβος και ανασφάλεια συνυπάρχουν. Ο δικομματισμός αμφισβητείται περισσότερο από κάθε άλλη φορά, το ΠΑΣΟΚ δείχνει να καταρρέει, η ΝΔ δεν μπορεί να πείσει, ενώ ο άλλος εταίρος του μαύρου μετώπου, το ΛΑΟΣ έχει δημοσκοπικές απώλειες. Η αστική πολιτική ηγεσία αποδοκιμάζεται για τις πολιτικές επιλογές της. Πρωτοκλασάτα στελέχη του αστικού πολιτικού στερεώματος δεν μπορούν να σταθούν πουθενά, ούτε ακόμη και στις εθνικές παρελάσεις.
Από την άλλη, ο λαός δε φαίνεται να συγκινείται ούτε από την αριστερά (στις όποιες εκφάνσεις της). Οι διαδικασίες στα συνδικάτα και τους οργανωμένους φορείς του λαϊκού κινήματος δε μαζικοποιούνται. Όμως, από την ημέρα επιβολής του μνημονίου έχουν πραγματοποιηθεί 20 γενικές απεργίες. Να σημειώσουμε πως αυτός ο αριθμός απεργιών έχει πραγματοποιηθεί με δεδομένο ότι η ΓΣΕΕ είναι όχι απλώς πίσω από τις απαιτήσεις των καιρών, αλλά με τη στάση της ευνοεί το πέρασμα της αντεργατικής θύελλας. Κι ακόμη, ας έχουμε υπόψη μας ότι κατά την κοινωνική έκρηξη της Αργεντινής δεν είχε γίνει ούτε μια γενική απεργία.
Μεγάλα τμήματα του λαού, είτε γιατί δεν μπορεί είτε γιατί δε θέλει, απειθαρχεί στα επιβαλλόμενα χαράτσια: διόδια, φόρος αλληλεγγύης, χαράτσι της ΔΕΗ, μένουν απλήρωτα σε μεγάλα ποσοστά.
Σοβαρότατη αλλαγή είναι αυτή που σημειώνεται στη συνείδηση του λαού σχετικά με την ΕΕ και τον ιμπεριαλισμό. Πιστεύουμε πως δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο που η ΕΕ να υπήρξε τόσο μισητή στη λαϊκή συνείδηση. Ωστόσο, λόγω της πλύσης εγκεφάλου που έχει υποβληθεί ο ελληνικός λαός, υπάρχει αδυναμία στο να κατανοηθούν τα πραγματικά αίτια της κρίσης (αντίθεση κεφαλαίου-εργασίας, υπερπαραγωγή και υπερυσσώρευση κεφαλαίου, πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους). Ως αίτιο εντοπίζονται η κακοδιαχείριση και «υπερδιόγκωση» του δημόσιου τομέα, οι ρεμούλες και η γεμάτη χλιδή ζωή κάποιων επωνύμων, οι ανίκανοι πολιτικοί, η μη έγκαιρη εφαρμογή του μνημονίου και άλλα ανύπαρκτα η δευτερεύοντα προβλήματα.
Πάντως, υπάρχουν οι προϋποθέσεις ώστε ο θυμός να εκφραστεί κινηματικά. Ενδεικτικά είναι τα στοιχεία έρευνας, κάποια από τα οποία παραθέτουμε :
 ΕΡΩΤΗΣΗ: Θα οδηγηθούμε σε γενικευμένη κοινωνική έκρηξη και μεγάλη κοινωνική ένταση τους επόμενους μήνες;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Σίγουρα και μάλλον συμφωνώ το 69,3%.
 ΕΡΩΤΗΣΗ: Θα υπάρξει κλιμάκωση ή αποκλιμάκωση των κινητοποιήσεων;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μάλλον θα υπάρξει κλιμάκωση το 67,3%.
 ΕΡΩΤΗΣΗ: Πρόθεση συμμετοχής σε κάποια μορφή διαμαρτυρίας στο μέλλον
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Σίγουρα ναι και μάλλον ναι το 52,8%
 ΕΡΩΤΗΣΗ: Με ποιο τρόπο έχετε εκδηλώσει την αντίδρασή σας/διαμαρτυρία σας;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Συμμετοχή σε πορείες και συγκεντρώσεις το 49,4 και συμμετοχή σε απεργιακές κινητοποιήσεις το 38%
 ΕΡΩΤΗΣΗ: Η ελληνική κοινωνία θα έπρεπε να έχει μεγαλύτερη ή μικρότερη συμμετοχή στις κινητοποιήσεις;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Σίγουρα και μάλλον μεγαλύτερη συμμετοχή το 62,5%
 ΕΡΩΤΗΣΗ: Εσείς προσωπικά θα έπρεπε να έχετε μεγαλύτερη ή μικρότερη συμμετοχή σε κινητοποιήσεις;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Σίγουρα και μάλλον μεγαλύτερη το 51,4%
Μάλιστα, σύμφωνα με ένα μοντέλο που επινοήθηκε το 1970 ο miseryindex (δείκτης μιζέριας) επιδεινώνεται όταν ανεργία και πληθωρισμός παίρνουν την ανιούσα και τότε επακολουθούν κοινωνικές εκρήξεις. Εκτιμάται ότι η Ελλάδα βρίσκεται λίγο πριν από αυτή την έκρηξη .
Ωστόσο δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας ότι α) οι κοινωνικές αυτές εκρήξεις μπορεί να μην έχουν συγκεκριμένη πολιτική στόχευση και διάρκεια, β) ο λαϊκός θυμός μπορεί να διοχετευτεί στα λεγόμενα μπάχαλα, γ) μπορεί να ενισχυθούν νέες λύσεις σωτηρίας του συστήματος νεοκεϋνσιανής «μυρωδιάς» και δ) ακόμη χειρότερα μπορεί η οργή να προσανατολιστεί σε εθνικιστικούς, ρατσιστικούς και νεοφασιστικούς θύλακες. Η διαφαινόμενη εκλογική ενίσχυση της «Χρυσής Αυγής» (αν δεν είναι κατασκευασμένη από τις δημοσκοπικές εταιρείες), τα επεισόδια στον Άγιο Παντελεήμονα παλαιότερα, οι γενικότερες αντιλήψεις που έχουν αρχίσει να κυριαρχούν για τους μετανάστες, «κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου» .

ΣΤ. Βασικά συμπεράσματα
1. Οι επιπτώσεις που περιγράψαμε παραπάνω δεν είναι απόρροια μόνο της καπιταλιστικής κρίσης. Τα φαινόμενα αυτά τα δημιουργεί έτσι ή αλλιώς ο καπιταλισμός, αλλά στην περίοδο της κρίσης του, αυτά παίρνουν σοβαρές διαστάσεις.
2. Στην παρούσα φάση τα φαινόμενα εξαθλίωσης και σήψης του συστήματος εντείνονται λόγω της ελληνικής ιδιαιτερότητας.
3. Ο τρόπος αντιμετώπισης αυτών των φαινομένων είτε από τις αστικές δυνάμεις, είτε από τις δυνάμεις που απεργάζονται ένα νέο τρόπο αστικής διαχείρισης είτε από τις δυνάμεις που διατείνονται ή είναι πραγματικά επαναστατικές, θα καθορίσουν α) την έκταση των κοινωνικών αντιδράσεων, β) τη σωτηρία ή την καταστροφή του τόπου, γ) τον προσανατολισμό του κινήματος, εργατικού, συνδικαλιστικού, νεολαιίστικου, λαϊκού και κομμουνιστικού.
4. Η συνεχιζόμενη εξαθλίωση δε θα φέρει αναγκαστικά επαναστατικοποίηση των συνειδήσεων και κοινωνική εξέγερση. Η θεωρία της εξαθλίωσης δεν επαληθεύτηκε ποτέ κι ούτε και πρόκειται. Διαφορετικά, εδώ και πολλά χρόνια θα είχαν γίνει μαζικές λαϊκές εξεγέρσεις και κατ’ επανάληψη σε Ασία και Αφρική. Το διακύβευμα θα είναι ανάμεσα στην επιλογή ριζοσπαστικών πολιτικών λύσεων και τη συντηρητικοποίηση (με απρόβλεπτες συνέπειες).
* * * *
Το θέμα, λοιπόν, δεν είναι αν η πλατεία Συντάγματος θα γίνει πλατεία Ταχρίρ, αλλά αν η κοινωνική έκρηξη θα έχει ή θα αποκτήσει στην πορεία συγκεκριμένα πολιτικά χαρακτηριστικά. Αν θα θέσει αντισυστημικά αιτήματα, αν θα αμφισβητήσει στην πορεία την εξουσία του κεφαλαίου και τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς, αν τα μικρά ποτάμια αμφισβήτησης θα συγκλείνουν και αν θα αποτελέσουν ένα ορμητικό χείμαρρο που στο διάβα του θα σαρώσει την καθεστηκυία τάξη.




-----------------------------
. Γάτος Γιώργος, Έθνος, 17/12/2010
. ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, Η ελληνική οικονομία και η απασχόληση, Ετήσια έκθεση 2011, σελ. 222
. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι σε 341, ανέρχονται οι καταγγελίες στις αστυνομικές υπηρεσίες, που υποβλήθηκαν από εργαζόμενους για μη καταβολή του επιδόματος των Χριστουγέννων στο τέλος του 2011, σύμφωνα με έγγραφο του υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Χρήστου Παπουτσή, που διαβιβάστηκε στη Βουλή (express.gr, 23/1/2012).
.www.iskra.gr
.www.troktiko.eu
.Ο εναλλακτικός αυτός δείκτης, βασίζεται στη δυνατότητα κάλυψης των παρακάτω 9 αναγκών:
1. Γεύμα με ψάρι ή κρέας κάθε δεύτερη ημέρα.
2. Μια εβδομάδα διακοπές το χρόνο.
3. Αντιμετώπιση έκτακτων εξόδων.
4. Επαρκή θέρμανση στο σπίτι.
5. Αποπληρωμή χωρίς δυσκολίες των τοκοχρεολυσίων, των ενοικίων και των λογαριασμών.
6. Πλυντήριο στην κατοικία διαμονής.
7. Έγχρωμη τηλεόραση στην κατοικία διαμονής.
8. Τηλέφωνο στην κατοικία διαμονής.
9. Κατοχή αυτοκινήτου.
Ένα νοικοκυριό χαρακτηρίζεται από υλική αποστέρηση, όταν αδυνατεί να καλύψει τουλάχιστον 3 από τις 9 αυτές ανάγκες. Επίσης, χαρακτηρίζεται από ακραία υλική αποστέρηση όταν υπάρχει αδυναμία κάλυψης τουλάχιστον 4 από τις 9 ανάγκες (Ρούλα Σαλούρου, Ακραία φαινόμενα φτώχιας στην Ελλάδα στο www.capital.gr).
. Έρευνα MRB, Επίκαιρα, 8-14/7/10
. Μιχαήλ Γελανταλί, Ελληνική μιζέρια τύπου Αφρικής, Ελευθεροτυπία, 6/4/2011
. Ο πολιτικός χάρτης της Ευρώπης όπως διαμορφώνεται σήμερα μόνο ανησυχία μπορεί να προκαλέσει. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά: το ακροδεξιό κόμμα του Γιόμπικ στην Ουγγαρία έλαβε το 17% των ψήφων, το αντίστοιχο στη Φινλανδία πενταπλασίασε τα ποσοστά του φτάνοντας στο 19%, στην Ολλανδία το ακροδεξιό κόμμα έλαβε το 15,5%, στην Ελβετία το 29,5% συμμετέχοντας στο κυβερνητικό σχήμα, στη Σουηδία το 5,7%, στη Νορβηγία το 23%, στην Αυστρία το 25% και στη Γαλλία η κόρη του Λεπέν έλαβε το 11% στις τοπικές εκλογές. Ασφαλώς οι ιστορικοί περίοδοι δεν επαναλαμβάνονται, ωστόσο η περίοδος που διανύουμε έχει πολλά κοινά σημεία με αυτή του μεσοπολέμου.